Ακυβέρνητες πολιτείες και τοπική δημοκρατία

                                                                                                               του Πάνου Τρ.Σκοτινιώτη

 

1.  Ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Εσωτερικών, Κ.Πουλάκης, στην ομιλία του στο θεματικό συνέδριο της ΚΕΔΕ στον Βόλο, χαρακτήρισε ως υπερώριμο βήμα την «αναλογική συγκρότηση των δημοτικών και περιφερειακών Συμβουλίων», χωρίς να δώσει περαιτέρω διευκρινίσεις. Ο πρόεδρος της ΚΕΔΕ, Γ.Πατούλης, αντέδρασε, επισείοντας τον κίνδυνο να οδηγηθούμε σε «ακυβέρνητες πολιτείες». Σίγουρα δεν αναφερόταν στην περίφημη τριλογία του Στρατή Τσίρκα. Προς ενίσχυσή του έσπευσε ο τομεάρχης Δημόσιας Διοίκησης, Δημόσιας Τάξης και Δικαιοσύνης της ΝΔ, Μ. Βορίδης, ο οποίος υιοθέτησε τα περί ακυβερνησίας στους Δήμους σε περίπτωση μιας τέτοιας αλλαγής και δήλωσε ότι «η Νέα Δημοκρατία, που θα είναι η επόμενη κυβέρνηση της χώρας, θα την καταργήσει».   

2. Το εκλογικό σύστημα των δύο γύρων που εφαρμόζεται στις δημοτικές εκλογές παραμένει, στον βασικό του πυρήνα, αμετάβλητο από το 1982. Στα θετικά του είναι η  πολιτική και διοικητική σταθερότητα που εξασφάλισε. Ο επιτυχών  συνδυασμός διαθέτει  ευρεία πλειοψηφία  3/5 στο Δημοτικό Συμβούλιο, που του επιτρέπει να υλοποιήσει απρόσκοπτα την πολιτική εντολή του εκλογικού σώματος. Στα αρνητικά του, το ότι δημιούργησε ένα δημαρχοκεντρικό και μονοπαραταξιακό σύστημα τοπικής διακυβέρνησης, τροφοδότησε  τον κομματισμό στην τοπική αυτοδιοίκηση, διευκόλυνε φαινόμενα διαφθοράς, δυσχέρανε τη διαμόρφωση ευρύτερων συναινέσεων και κουλτούρας συνεργασιών. Σε ορισμένες ακραίες περιπτώσεις οδήγησε και σε σοβαρή στρέβλωση της βούλησης του εκλογικού σώματος. Υπάρχουν παραδείγματα όπου συνδυασμός με ποσοστό κάτω από 20% στον α΄γύρο, εξασφάλισε τελικά τα 3/5 των εδρών του Δημοτικού Συμβουλίου!

3. Χρειάζονται, λοιπόν, αλλαγές στο σύστημα εκλογής  των δημοτικών και περιφερειακών αρχών; Η δική μου απάντηση είναι, ναι. Όχι όμως ως μια αποσπασματική ρύθμιση που θα υποτάσσεται σε τρέχουσες κομματικές σκοπιμότητες. Αλλά στο πλαίσιο ευρύτερων, ώριμων αλλαγών στον «Καλλικράτη» και τον Δημοτικό Κώδικα, που θα κατατείνουν σε  μια νέα σχέση της τοπικής αυτοδιοίκησης με τις τοπικές κοινωνίες. Χρειάζεται, δηλαδή, μια μεταρρύθμιση στη μεταρρύθμιση, με βασικό στόχο την  ενδυνάμωση της τοπικής δημοκρατίας.  Αυτό προϋποθέτει τη θεσμική και οικονομική θωράκιση της τοπικής αυτοδιοίκησης με βάση τις αρχές της επικουρικότητας και της εγγύτητας. Προϋποθέτει, όμως, και σημαντικές τομές στο σύστημα της τοπικής και περιφερειακής διακυβέρνησης, καθώς  και στον τρόπο εκλογής των αιρετών οργάνων, ώστε να ενισχύονται οι διαδικασίες πολιτικής συμμετοχής, η ενότητα των τοπικών κοινωνιών, η ενδοδημοτική και ενδοπεριφερειακή αποκέντρωση, η διαφάνεια, η λογοδοσία και  ο κοινωνικός έλεγχος.

4. Όταν αναγνωρίζουμε –και σωστά- πως η χώρα χρειάζεται ένα σχέδιο εθνικής ανασυγκρότησης, με τις ευρύτερες δυνατές συναινέσεις, είναι αυτονόητο πως  αντίστοιχα τοπικά και περιφερειακά σχέδια ανασυγκρότησης χρειάζονται σε κάθε πόλη και σε κάθε περιφέρεια. Στην κλίμακα των πόλεων και των περιφερειών τα πλεονεκτήματα ενός αναλογικού εκλογικού συστήματος είναι αναμφισβήτητα πολύ περισσότερα  από τα προβλήματα που μπορεί να δημιουργήσει η εφαρμογή του.  Πιστεύω, λοιπόν, πως έχει έλθει η στιγμή  για την αναθεώρηση του εκλογικού συστήματος, με τη θέσπιση ενός  αναλογικού εκλογικού συστήματος για την εκλογή των δημοτικών και περιφερειακών συμβουλίων, που θα διασφαλίζει τόσο τις προγραμματικές συγκλίσεις, όσο και την αποτελεσματικότητα της εκτελεστικής λειτουργίας. Αυτονόητο είναι πως υπάρχουν πολλά θέματα που επιβάλλεται να εξεταστούν με πολύ μεγάλη προσοχή. Ανάμεσα σε  αυτά, ο τρόπος εκλογής των δημάρχων και των περιφερειαρχών  και οι αναγκαίες ασφαλιστικές δικλείδες ώστε να αποφευχθούν παραλυτικές ισορροπίες.

5. Φυσικά, το μείζον  πρόβλημα της τοπικής αυτοδιοίκησης δεν είναι το εκλογικό σύστημα. Συνεπώς, ο  διάλογος για τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις   δεν μπορεί να ξεκινάει από αυτό, αν θέλουμε να είναι γόνιμος και όχι προσχηματικός. Ωστόσο, σε κάθε περίπτωση, πιστεύω πως η τοπική αυτοδιοίκηση θα πρέπει να μπει στον διάλογο και για την αναθεώρηση του εκλογικού συστήματος, με συγκροτημένες προτάσεις,  και να μην αφήσει ελεύθερο το «γήπεδο» στην κυβέρνηση, επιλέγοντας τον εύκολο δρόμο της καταγγελίας.  

6. Αποτελεί κοινή πια διαπίστωση ότι στη ρίζα του προβλήματος που αντιμετωπίζει τα τελευταία χρόνια η χώρα μας δεν βρίσκεται τόσο η οικονομία, όσο η  αδυναμία  του διοικητικού συστήματος και ευρύτερα του συστήματος διακυβέρνησης να σχεδιάσουν και να υλοποιήσουν αποτελεσματικά δημόσιες πολιτικές. Οι διαρθρωτικές αλλαγές για τη ριζική ανασύνταξη του κράτους αποτελούν  αναγκαία απάντηση στην πολύπλευρη κρίση που αντιμετωπίζει η χώρα. Ανασύνταξη του κράτους σημαίνει  μεγάλες λειτουργικές και οργανωτικές ανακατατάξεις στο πεδίο του διοικητικού μας συστήματος. Το οποίο (διοικητικό σύστημα) αποτελεί  λειτουργική ενότητα που περιλαμβάνει όχι μόνο το κράτος, αλλά και την τοπική αυτοδιοίκηση. Ιδού, λοιπόν, πεδίον δόξης λαμπρόν για την τοπική αυτοδιοίκηση,. Η ιστορική πρόκληση είναι να αναλάβει μεγάλες πολιτικές πρωτοβουλίες για τη διοικητική, οικονομική και  πολιτική της επαναθεμελίωση, ώστε να αποτελέσει πόλο δημοκρατικής ανασυγκρότησης, κοινωνικής ευθύνης και μεταρρυθμιστικής προοπτικής και  αιχμή της εθνικής ανασυγκρότησης.