Μεταρρυθμίσεις ή πίσω ολοταχώς στις ρίζες του κατακερματισμού, της κρατικής και κομματικής χειραγώγησης της Αυτοδιοίκησης; Άρθρο του Ηλία Ξηρακιά, Αντιδημάρχου Βόλου, στον Ταχυδρόμο

Είναι κοινοτοπία να επαναλάβει κανείς ότι η οικονομική κρίση που διέρχεται η χώρα μας δεν προέκυψε ως «κεραυνός εν αιθρία» κι ότι η οριστική έξοδος από τη σημερινή κατάσταση δεν θα είναι εύκολη, αν ένα γενναίο μεταρρυθμιστικό κίνημα δεν «σαρώσει» τη χώρα, το κράτος, την Αυτοδιοίκηση κλπ κι αν δεν ανατραπούν πλήρως νοοτροπίες και πρακτικές του παρελθόντος που μας οδήγησαν μέχρις εδώ. Μια πραγματική επανάσταση που θα καταστήσει το διοικητικό σύστημα της χώρας, τόσο στο επίπεδο του κράτους όσο και της αυτοδιοίκησης, σύγχρονο και αποτελεσματικό, στην υπηρεσία του δημόσιου συμφέροντος. Η μεταρρύθμιση που επιχειρήθηκε το 2010, με το Σχέδιο «Καλλικράτης», ήταν ένα σημαντικό βήμα μπροστά, έγινε δε σε συνεργασία με την Αυτοδιοίκηση, αφού η καθιέρωση δύο επιπέδων Αυτοδιοίκησης και η ανασυγκρότηση των μικρών και αδύναμων Δήμων και Κοινοτήτων ήταν ένα πάγιο αίτημά της τα τελευταία 35 χρόνια.

Δύο διακριτά επίπεδα, με ισχυρούς και αποτελεσματικούς Δήμους για τη διαχείριση όλων των τοπικών υποθέσεων και τις αιρετές Περιφέρειες με έμφαση στον προγραμματισμό και τις υπερτοπικές υποθέσεις.

Το κεντρικό πολιτικό σύστημα, που τις τελευταίες 10ετίες λειτουργούσε και αναπαραγόταν σε βάρος των τοπικών κοινωνιών με εργαλεία τον απόλυτο συγκεντρωτισμό, τον κρατικό-κομματικό έλεγχο, τη χειραγώγηση και τις πελατειακές σχέσεις, αιφνιδιάστηκε από την προωθημένη μεταρρυθμιστική πρόταση και κατάφερε τα πρώτα «πλήγματα» ήδη στο αρχικό Σχέδιο. Τα χειρότερα ήλθαν αργότερα, με αφορμή την οικονομική κρίση, η οποία χρησιμοποιήθηκε για την αναστολή της θεσμοθετημένης μεταφοράς αρμοδιοτήτων και πόρων προς τους Δήμους και τις Περιφέρειες και βέβαια για να «στραγγαλίσει» την Τοπική Αυτοδιοίκηση, με δραματικές περικοπές των θεσμοθετημένων πόρων της, την αυθαίρετη κατάργηση υπηρεσιών, κλπ.

Σήμερα, τρία(3) χρόνια μετά, με έκπληξη βλέπουμε και διαβάζουμε κάποιους, εν όψει των επόμενων εκλογών, να καλούν τους πολίτες να συνασπιστούν εναντίον του «Καλλικράτη» και του μνημονίου, καθιστώντας ουσιαστικά την Τ.Α. μέρος του προβλήματος της χώρας κι όχι μέρος της λύσης του.

Καλούν τους πολίτες να αγωνιστούν για την κατάργηση του «Καλλικράτη», για να επιστρέψουμε πού; Σκόπιμα αποφεύγουν να διευκρινίσουν αν θέλουν να γυρίσουμε στην εποχή πριν ή μετά τον «Καποδίστρια». Δεν θέλουμε να πιστεύουμε ότι αναπολούν την εποχή του «κατόπιν ενεργειών μου», όπου ο κάθε Κοινοτάρχης με τη σφραγίδα στην τσέπη, περιφερόταν στους διαδρόμους του κρατικού-κομματικού Νομάρχη και από κει στα γραφεία της κρατικής ΤΥΔΚ για τα απλά καθημερινά προβλήματα του χωριού του.

Λυπάμαι, αλλά έχω την αίσθηση ότι το να βάζει κανείς στο ίδιο «τσουβάλι» το μνημόνιο με τον Καλλικράτη, όχι μόνο κάνει μεγάλο πολιτικό λάθος αλλά καταφεύγει και σε ανεπίτρεπτο λαϊκισμό. Το μνημόνιο, όπως είναι γνωστό, επιβλήθηκε στη χώρα μετά τη θεσμοθέτηση του Καλλικράτη και η Τ.Α. ήταν το μεγαλύτερο θύμα του σε σχέση με όλους τους φορείς του ευρύτερου δημοσίου, στο πλαίσιο της ανομολόγητης εναντίωσης του κράτους στην αποκέντρωση της πολιτικής και οικονομικής εξουσίας προς τις τοπικές κοινωνίες. Οι Δήμαρχοι που έτυχε να βρεθούν σ’ αυτή τη λαίλαπα έχοντας να διαχειριστούν μάλιστα Δήμους με τεράστια προβλήματα από την εποχή της «αφθονίας», τι έπρεπε άραγε να κάνουν πέρα από τη συνεχή αντιπαράθεσή τους με την κυβέρνηση; Μήπως έπρεπε να εγκαταλείψουν τη θέση τους για να προκληθεί το χάος, αντί να μείνουν όρθιοι δίπλα στους δημότες σε μια στιγμή που τους χρειαζόταν όσο ποτέ άλλοτε;

Είναι άξιοι επαίνου και όχι ψόγου όλοι οι Δήμαρχοι, που βρέθηκαν στη δίνη του μνημονίου, γιατί παρέμειναν και αγωνίσθηκαν μέσα σε πολύ αντίξοες συνθήκες δίπλα στους συμπολίτες τους, κινητοποιώντας την αλληλεγγύη της κοινωνίας γι’ αυτούς που είχαν τη μεγαλύτερη ανάγκη.

Οι Δήμοι απέδειξαν ότι είναι λαϊκοί θεσμοί άσκησης εξουσίας προσιτοί στον πολίτη. Και μέσα στη θύελλα της κρίσης, στάθηκαν όρθιοι και δίπλα στους αδύναμους πολίτες, οργανώνοντας κοινωνικές δομές αλληλεγγύης όταν οι κοινωνικές δομές του κράτους κατέρρευσαν.

Από τη μέχρι τώρα εμπειρία, όμως, είναι φανερό ότι ο «Καλλικράτης» χρειάζεται σοβαρές βελτιώσεις και κυρίως χρειάζεται να ολοκληρωθεί η μεταφορά των προγραμματισμένων αρμοδιοτήτων και πόρων, με ενίσχυση της αυτοτέλειας και του ρόλου των Δήμων στη διαχείριση των τοπικών υποθέσεων. Η κατάργηση του «Καλλικράτη» δεν είναι ριζοσπαστική μεταρρύθμιση, είναι αντιμεταρρύθμιση και πισωγύρισμα στο παρελθόν της κατακερματισμένης και της χειραγωγούμενης Αυτοδιοίκησης.

Η κίνηση των πέντε (5) Δημάρχων είναι μια αυθεντική πρωτοβουλία μέσα από την Αυτοδιοίκηση, των Δημάρχων πέντε μεγάλων πόλεων συμπεριλαμβανομένης της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, που θέλει εκφράσει την αγωνία της Τ.Α. για την πορεία του θεσμού. Να αναδείξει την Τ.Α. ως λύση κι όχι ως μέρος του προβλήματος της χώρας και να δώσει νέα ελπίδα στην κοινωνία για συμμετοχή και για συνέργεια στη διαχείριση των τοπικών υποθέσεων σε μια κοινωνία αλληλεγγύης και ευθύνης.

Είναι θεμιτό λοιπόν να διεκδικεί κανείς την εκλογή του στη Δημοτική Αρχή της πόλης, γιατί πιστεύει ότι θα υπηρετήσει τους συμπολίτες του καλύτερα από κάποιους άλλους ή από τους προηγούμενους. Αλλά ακούγεται παράδοξο να θέλει κάποιος ή κάποιο κόμμα να διεκδικήσει ένα Δήμο όχι για να αγωνισθεί να τον καταστήσει αποτελεσματικό προκειμένου να διαχειριστεί με τον καλύτερο τρόπο τις τοπικές υποθέσεις, αλλά για να αγωνισθεί για τον κατακερματισμό του. Δεν προκύπτει όφελος για τις τοπικές κοινωνίες από τα πισωγυρίσματα.